Broniszewice to wieś znajdująca się obecnie w gminie Czermin, położona około 7 km. na płn. od Pleszewa.

Historia Broniszewic

Na kartach historii pojawiły się po raz pierwszy w 1406 – 1416, gdy były gniazdem Broniszów (Broniszewskich) herbu Pomian do 1446 r. Tutejszą parafię utworzono w 1411 r staraniem kanonika kujawskiego Mikołaja Broniszewskiego. Później wieś należała do Suchorzewskich herbu Zaremba. W 1637 r. dziedzicem Broniszewic był Świętosław Lipski, proboszcz kolegiaty chockiej. W 1713 r. wieś należała do miejscowego plebana Łukasza Wielowiejskiego. W latach 1750 – 1858 majątek znajdował się w rękach Wężyków, najpierw do Józefa Wężyka, kasztelana konarskiego i sieradzkiego następnie w 1771 r. do Heleny z Jordanów Wężykowej, kasztelanowej poznańskiej, a od 1779 r. do spadkobierców po Józefie Wężyku. Od 1782 r. właścicielami dóbr są Teresa z Wężyków Stadnicka i jej mąż Franciszek, starosta ostrzeszowski. Przed 1785 r. majątek przeszedł w ręce Skórzewskich i należał kolejno: Drogosława, podkomorzego poznańskiego, następnie Michała wzmiankowanego w 1789 r. , później jego syna Józefa Skórzewskiego, wymienionego jeszcze w 1846 r. od którego dobra przejął syn Andrzej. Od niego prawdopodobnie majątek odkupił w 1858 r. Władysław Przyłuski. W 1862 r. Broniszewice w wyniku przymusowej licytacji przejęła Agnieszka Baranowska z domu Lipska, właścicielka sąsiedniego Marszewa, wzmiankowana jeszcze w 1870 r. Następną dziedziczką była jej córka Marianna Duninowa, która przed 1881 rokiem sprzedała dobra braciom Martizowi i Isaakowi Brandtom z Pleszewa, którzy w latach 1880 – 1889 byli również właścicielami majątku Psienie Ostrów.

Pałac

Z roku 1892 pochodzi neoklasycystyczny pałac z wieżą o dachu piramidalnym w narożniku. Na elewacji wieży znajduje się data budowy – 1892 i inicjały właściciela – Józefa Brandta. Pałac znajduje się w centralnej części Broniszewic po zachodniej stronie szosy Pleszew – Chocz. W 1903 roku wieś znalazła się w rękach niemieckiej Komisji Kolonizacyjnej i została rozparcelowana w 1907 r.

Związek Towarzystwa Dobroczynności

Z dnia 20 października 1922 r pochodzi umowa sprzedaży zawarta pomiędzy panem referentem Feliksem Lorenz, występującym w imieniu Okręgowego Urzędu Ziemskiego w Poznaniu, a Ks. Włodzimierzem Laskowskim przedstawicielem Związku Towarzystwa Dobroczynności „Caritas„ będący właścicielem majątku w Mielżynie, nabył od Okręgowego Urzędu Ziemskiego – posiadłość położoną we wsi Broniszewice – Nowe Towarzystwo prowadziło tu Zakład wychowawczy dla chłopców”.

Dominikanki

Zakład ten odkupiły Siostry Dominikanki w 1926 r. Związek Towarzystwa Dobroczynności „Caritas” w piśmie z dnia 10.10.1925 r. informuje Zgromadzenie, że Zarząd ZTD ”Caritas” uchwalił o odstąpieniu swojego zakładu wychowawczego w Broniszewicach drogą sprzedaży.
Pertraktacje odbyły się w Poznaniu 6.10.1925 r. Pismo zawiera również warunki na jakich Związek odstępuje zakład.

W piśmie z dnia 6.04.1926 r. do Matki Generalnej, przedstawiciel Związku Ks. Dymek prosi o wyznaczenie trzech Sióstr, którym zostaną odstąpione udziały i upoważnienie jednej Siostry, która będzie wobec sądu i władz reprezentowała oba zakłady (Broniszewice i Mielżyn) – których dotychczasowi udziałowcy byli również właścicielami.

Sierociniec

W „ Pałacu” Siostry Dominikanki zorganizowały Sierociniec dla dzieci osieroconych przede wszystkim podczas I wojny światowej. Dom Sierot należał terytorialnie do parafii w Broniszewicach Nowych (par. pw. świętych Piotra i Pawła), ale znajdował się w najbliższym sąsiedztwie kościoła w Broniszewicach (par. pw. św. Michała Archanioła).

Z dn. 28 sierpnia 1924r pochodzi dekret Konsystorza Arcybiskupiego w Gnieźnie, który postanowił: „Celem usunięcia wypływających stąd niedogodności i nieporozumień wyłączam niniejszy po wysłuchaniu w myśl Can.1428C.J.C. wszystkich uprawnionych czynników wspomniany Zakład wraz z przynależnym terytorium ze związku z parafią w Broniszewicach Nowych i przyłączam ją do parafii w Broniszewicach”.

Praca Dominikanek

Siostry Dominikanki prowadziły działalność opiekuńczo – wychowawczą nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej, udzielając się również w obu istniejących we wsi parafiach: „ prowadziły działalność charytatywną, opiekowały się chorymi w parafii i dbały o wystrój kościołów oraz paramenta kościelne (…) Dla młodzieży żeńskiej prowadziły Siostry kursy gospodarcze, a jednocześnie brały czynny udział w stowarzyszeniach katolickich, organizując z młodzieżą zarówno męską jak i żeńską okolicznościowe akademie i przedstawienia”.

Wojna i czasy powojenne

W latach 1939 – 1945 budynek wraz z majątkiem przejął okupant. Wojna spowodowała rozproszenie się dzieci i sióstr. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 r. Siostry zaczęły wracać do Broniszewic i powoli organizować życie w domu który był bardzo zdewastowany i ograbiony. Początki były więc bardzo skromne ale od początku Siostry podjęły pracę opiekuńczo – wychowawczą. Przybywające dzieci były bardzo zaniedbane i często chore.

W 1946 r Sierociniec Sióstr Dominikanek liczył 60 miejsc, ogólna liczba wychowanków w tym roku wynosiła: 30 dzieci na stałe – w tym: dziewcząt 7 ( 4 w wieku 3 – 6 lat; 2 w wieku 7 – 14 lat i 1 w wieku 15 – 18 lat), chłopców 23 (3 w wieku 3- 6 lat ; 18 w wieku 7 – 14 lat i 2 w wieku 15 – 18 lat). Latem przebywało tu 50 dzieci na koloniach letnich. Sierociniec przeznaczony był dla sierot i półsierot w wieku od 3 do 18 lat.

Nacjonalizacja

Na początku lat ’50, dokładnie dnia 18 kwietnia 1950 r. na mocy ustawy w przejęciu „Dóbr martwej ręki” z dnia 20 marca 1950 r. (Dz.U.R.P. nr 9 poz.87) władze państwowe przejęły majątek na Skarb Państwa (53,80 ha). Ze względu na potrzeby prowadzonej placówki opiekuńczo – wychowawczej, Siostry dzierżawiły ziemie od 1950 – 1979 roku, prowadząc jednocześnie starania o odzyskanie przynajmniej części zagarniętych gruntów. Mimo tych wieloletnich starań nie przywrócono Siostrom ich własności.

Od 1979 r. Dominikanki nadal dzierżawiły ziemię, ale o znacznie już mniejszym areale. Nie posiadały na własność nawet 5 ha, które zapewniał aneks do porozumienia między Rządem, a Episkopatem z dn. 14 kwietnia 1950 r.

W latach 1950 – 1951 wszystkie placówki opiekuńcze i wychowawcze w tym domy dziecka prowadzone przez zakony i zgromadzenia przejęło Ministerstwo Oświaty i Wychowania, co związane było z przemianami ustrojowymi w państwie. Nadzór nad całokształtem działalności powstałych w ten sposób placówek, w tym też nad Sierocińcem w Broniszewicach, objęły wojewódzkie oddziały Zrzeszenia Katolików „Caritas”. Placówki te przekształcone zostały w Domy Dziecka „Caritas”. Podobny los spotkał przedszkola prowadzone przez zgromadzenia zakonne i przedszkola parafialne. W 1951 r. wszystkie przedszkola pozostające pod zarządem „Caritas” kościelnego i będące jego własnością przeszły pod zarząd Głównego Zrzeszenia Katolików „Caritas” w Warszawie.Wkrótce i ten udział Sióstr Zakonnych w procesie opieki i wychowania dzieci został przekształcony. Do placówek prowadzonych przez Siostry w tym też Siostry dominikanki zaczęto przysyłać dzieci niepełnosprawne intelektualnie. Zdrowe dzieci zostały zabrane do państwowych Domów Dziecka.

Powstanie Domu Pomocy Społecznej

Na mocy umowy użyczenia zawartej 1 stycznia 1959 roku między Zgromadzeniem, a Zrzeszeniem Katolików „Caritas” Dom Dziecka „Caritas” w Broniszewicach został przekształcony w Dom Pomocy Społecznej dla Dzieci „Caritas”.

Placówka zupełnie zmieniła charakter, wymagało to wielu zmian organizacyjnych i personalnych. Pomimo braku przygotowania merytorycznego do tego typu pracy, Siostry dominikanki podjęły ją w duchu realizacji charyzmatu Matki Założycielki i pokonując wiele przeciwności kontynuują swoja misję do dziś.

Zrzeszenie Katolików „Caritas” całkowicie finansowało funkcjonowanie zakładu w Broniszewicach, zatrudnione tu Siostry Zakonne i personel świecki aż do 1990 r .

Przemiany ustrojowe

Rok 1989 przyniósł przemiany polityczne, które wpłynęły również na zmiany w funkcjonowaniu, organizacji, nadzorze i finansowaniu instytucji i placówek opiekuńczo – wychowawczych. Do decentralizacji doszło również w dziedzinie oświaty, wychowania i opieki, w związku z czym wiele z placówek będących dotąd pod ścisłym nadzorem organizacji państwowych, przeszło w ręce osób prywatnych lub różnego rodzaju zrzeszeń i organizacji społecznych w tym również zgromadzeń zakonnych.

Na początku 1990 roku zaczęto mówić na temat rozwiązania Zrzeszenia Katolików „Caritas” Zakłady i inne instytucje prowadzone dotychczas przez zgromadzenia zakonne, a pozostające pod kontrolą „Caritas” miały przejąć odpowiednie resorty: Oświaty lub Zdrowia i Opieki Społecznej. Episkopat Polski wystosował do Przełożonych Generalnych Zgromadzeń, prowadzących tego typu placówki, pismo z datą 6 kwietnia 1990 r, w którym informuje o zamiarach rozwiązania Zrzeszenia Katolików „Caritas” i prosi o „niezwłoczne wypowiedzenie Zrzeszeniu wszelkich umów użyczenia, dzierżawy lub najmu nieruchomości i budynków zakonnych oraz umów o pracę”. Dotychczasowe placówki miały być prowadzone nadal przez Zgromadzenia na podstawie odpowiedniej umowy w porozumieniu z kompetentnymi władzami wojewódzkimi. Według tego pisma, finansowanie przejąć miały odpowiednie Ministerstwa, w przypadku Domów Pomocy Społecznej, Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej, a nieruchomości wrócić miały bądź zostały przekazane we władanie zgromadzeniom.

Matka zgromadzenia Sióstr św. Dominika, odpowiadając na pismo Sekretarza Episkopatu Polski, wystosowała pismo do Zarządu Zrzeszenia Katolików „Caritas” w Warszawie z dn. 24.04.1990 r., informujące o wycofaniu Sióstr zatrudnionych w Domu Pomocy Społecznej „Caritas” w Broniszewicach oraz wypowiadające umowę użyczenia nieruchomości. Termin rozwiązania umowy jak i wycofania Sióstr mijał z dniem 31 maja 1990 r.

Władze Sióstr Dominikanek zwróciły się również do Ministerstwa Zdrowia i Opieki społecznej w Warszawie z prośbą o przyjęcie pod nadzór tego Ministerstwa Domu Pomocy Społecznej dla dzieci w Broniszewicach i zapewnienie jego funkcjonowania oraz zatrudnienia dotychczasowego personelu z dniem 1 czerwca 1990 r, kontynuując finansowanie Zakładu na dotychczasowych warunkach z pominięciem Zarządu Głównego „Caritas” w Warszawie.

Dnia 19 lipca 1990 r. zawarta została Umowa pomiędzy Ministerstwem Pracy i Polityki Socjalnej, reprezentowanym przez Ministra Jacka Kuronia, a Zgromadzeniem Sióstr III Zakonu św. Dominika, reprezentowanym przez Przełożoną Generalną, w sprawie prowadzenia i finansowania Domów Pomocy Społecznej. Ministerstwo zobowiązało się przekazać środki finansowe budżetu centralnego za pośrednictwem Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej. Na wniosek Zgromadzenia dyrektor tegoż Zespołu powoływać ma dyrektora Domu Pomocy Społecznej w Broniszewicach.

Kolejnym ważnym dokumentem dotyczącym funkcjonowania Domu Pomocy Społecznej w Broniszewicach była umowa zawarta w dniu 19 maja 1993 r. pomiędzy Wojewodą Kaliskim, a Zgromadzeniem Sióstr św. Dominika. Na mocy tej umowy Wojewoda Kaliski zobowiązał się do pokrywania, za pośrednictwem Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej w Kaliszu, kosztów funkcjonowania Domu, a Zgromadzenie do prowadzenia go według zasad wynikających z ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy.

Trudne chwile

Pałac, w którym znajduje się DPS w Broniszewicach od dawna nie był remontowany, co zaczynało zagrażać bezpieczeństwu wychowanków i pracowników oraz mieszkających tam również Sióstr. Zgromadzenie będące właścicielem obiektu podjęło decyzję kapitalnego remontu istniejącego zespołu budynków oraz dobudowy części mieszkalno–użytkowej dla potrzeb sióstr i wychowanków. W związku z tym zwróciło się do WZPS w Kaliszu z prośbą o środki na realizację tych planów. Przeprowadzono również odpowiednie prace projektowe, które miały doprowadzić do otrzymania zezwolenia na budowę.

Dramatyczny dla DPS w Broniszewicach okazał się rok 1994. Z braku potrzebnych środków finansowych na przeprowadzenie prac modernizacyjnych, adaptacyjnych, kapitalnego remontu i rozbudowę, Zgromadzenie podjęło decyzję rozwiązania umowy zawartej z Wojewodą Kaliskim dnia 19.05.1993 roku.

Dnia 15 marca 1994 r. odbyło się spotkanie przedstawicielki Zgromadzenia z Dyrektorem WZPS w Kaliszu i przedstawicielem Wojewody Kaliskiego, które zorganizowano w związku z pismem Matki Generalnej.
Po spotkaniu tym Zgromadzenie postanowiło oddać w użytkowanie nieruchomość zabytkową położoną w Broniszewicach, stanowiącą jego własność, na cele Domu Pomocy Społecznej. Jednocześnie oczekiwało od Wojewody Kaliskiego zapewnienia, że biorąc budynek w dzierżawę przeprowadzi remont kapitalny.

Odpowiedź Wojewody Kaliskiego nie była niestety szczególnie pomyślna. Wypowiedzenie przez Zgromadzenie umowy prowadzenia DPS z powodu braku środków finansowych na remont budynku, stanowiącego własność Zgromadzenia, kończyło współpracę na dotychczasowych warunkach. Wojewoda poinformował, że nie może przyjąć propozycji Zgromadzenia, ponieważ możliwości finansowe pomocy społecznej również są niewystarczające, a poza tym istotną przeszkodą są ograniczenia prawne wynikające z własności nieruchomości. W związku z tym Wojewoda poprosił o rozpoczęcie ze strony Zgromadzenia czynności związane czynności zawiązanych z likwidacją i rozwiązaniem umowy oraz zaproponował, by zakończenie działalności DPS w Broniszewicach nastąpiło z dniem 31 grudnia 1994 r. Jednocześnie informuje, że dalszą opiekę dzieciom mieszkającym w DPS w Broniszewicach zapewni Dom Pomocy Społecznej w Pleszewie, natomiast pracownikom złożone miały być propozycje pracy w DPS w Pleszewie.

W takiej sytuacji Zgromadzenie podjęło jeszcze jedną próbę ratowania Domu i pozyskania środków na jego remont. W piśmie z dn. 10.08.1994 r. Matka Generalna pisała: „Zgromadzenie gotowe jest przekazać notarialnie jako darowiznę na rzecz Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej w Kaliszu parcelę wraz z mieszczącym się na niej budynkiem DPS oraz grunt na tereny rekreacyjne dla wychowanków”.

W piśmie z dnia 30.08.1994r będącym odpowiedzią na wyżej cytowane pismo Matki Generalnej Wojewoda Kaliski informuje, że przedstawiona przez Zgromadzenie „oferta nieodpłatnego przeniesienia własności nieruchomości zabudowanej w Broniszewicach, na której zlokalizowany jest obiekt pałacowy – w którym posiada siedzibę Dom Pomocy Społecznej prowadzony na zlecenie Wojewody Kaliskiego na rzecz Skarbu Państwa została zaakceptowana”.

Kolejne spotkanie w tej sprawie odbyło się w Krakowie dnia 14.10.1994 r. Poproszono wówczas Zgromadzenie by dla prawidłowego funkcjonowania DPS przekazało na rzecz WZPS w Kaliszu również pralnię, budynek gospodarczy z przyległymi garażami oraz staw konieczny na oczyszczalnię ścieków.

Zgromadzenie przychyliło się do tej prośby, ale postawiło warunki; które wymagały szczegółowej analizy i wyjaśnień ze strony Wojewody. Przyczyniło się to do znacznego wydłużenia czasu zakończenia ustaleń w sprawach związanych z darowizną, w związku z czym Wojewoda zaproponował by do końca pierwszego kwartału 1995 r. działalność DPS w Broniszewicach prowadzona była na dotychczasowych zasadach.

Jednym z warunków podjęcia remontu budynku pałacowego jaki przedstawił Wojewoda była konieczność wyprowadzenia się z niego Sióstr. Trwały już wówczas prace mające na celu adaptację budynku klasztornego, ale nie był on jeszcze gotowy do zamieszkania. W tej sytuacji Matka Generalna poprosiła by przesunięto termin sporządzenia aktu notarialnego związanego z przekazaniem budynku na rzecz WZPS na okres około dwóch lat, oraz dotację na utrzymanie i prawidłowe funkcjonowanie Domu na ten okres, a także na inwestycje bieżące na zasadach obowiązujących dotychczas.

Nowe otwarcie

Z dniem 1.09.1995 r. zmieniła się Siostra na stanowisku Dyrektora domu, która miała doprowadzić do końca sprawę likwidacji lub znaleźć fundusze na remont, a więc i pozostawienie pałacu, budynków pomocniczych i całego terenu przy Zgromadzeniu.

Nowa Dyrektor bardzo energicznie podjęła ratowania Domu. Jeszcze w tym samym roku DPS otrzymał dotację z ówczesnego Urzędu Rady Ministrów – Departamentu Wyznań oraz z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Były to pierwsze pieniądze, które pozwoliły rozpocząć kapitalny remont pałacu. Już w listopadzie 1995 roku Siostry wprowadziły się do będącego praktycznie w stanie surowym budynku klasztornego, w którym nie było nawet wmontowany drzwi we wszystkich pomieszczeniach.

Kolejne dotacje z Funduszu Kościelnego już przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji – Departament Wyznań przychodziły prawie każdego roku.

Niemalże w tym samym czasie podjęto starania o wyremontowanie budynku gospodarczego na cele rehabilitacyjne. Remont ten został przeprowadzony z pomocą funduszy z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) i pomocą Sióstr pracujących w Stanach Zjednoczonych (a dokładnie Justice – nasze Siostry prowadzą tam Dom Starców) – jest to aktualnie funkcjonujący budynek rehabilitacyjny.
Akt notarialny dotyczący darowizny w związku z podjętymi pracami remontowymi nie został nigdy spisany, pałac i przynależące tereny pozostały własnością Zgromadzenia Sióstr św. Dominika. W sytuacji tej zawarto nowa umowę – zlecenia w sprawie prowadzenia i finansowania Domu Pomocy Społecznej. Umowa ta została zawarta dnia 10.01.1996 r. w Kaliszu pomiędzy Wojewodą Kaliskim a Zgromadzeniem Sióstr św. Dominika. Zmiany i uzupełnienia postanowień tej umowy regulowano w postaci aneksu.

W 1999 roku weszła w życie reforma ustrojowa Państwa zmniejszająca liczbę województw i ustanawiająca powiaty. W wyniku tych zmian Broniszewice znalazły się terytorialnie w województwie wielkopolskim, powiecie pleszewskim.

W dniu 1 marca 1999 r. zawarto dwa aneksy do Umowy – Zlecenia z dnia 10.01.1996 r.: jeden z nich zawarty został pomiędzy Domem Pomocy Społecznej w Broniszewicach reprezentowanym przez jego Dyrektora, a Starostwem Powiatowym w Pleszewie reprezentowanym przez Starostę Powiatu pleszewskiego; drugi aneks do wspomnianej umowy zawarto pomiędzy DPS w Broniszewicach, a Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie reprezentowanym przez jego dyrektora. Aneksy te regulowały sprawy funkcjonowania DPS w Broniszewicach do 2002 roku.

Dnia 24 czerwca 2002 r zawarto w Pleszewie Umowę – Zlecenia pomiędzy Powiatem Pleszewskim reprezentowanym przez Zarząd Powiatu, a Zgromadzeniem Sióstr św. Dominika reprezentowanym przez Przełożoną Generalną w sprawie prowadzenia Domu Pomocy Społecznej oraz finansowanie tego zadania. Powiat Pleszewski zlecił, a Zgromadzenie jako zleceniobiorca przyjęło do wykonania prowadzenie Domu Pomocy Społecznej dla Dzieci w Broniszewicach w budynku stanowiącym własność Zgromadzenia.

Na mocy Rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów pomocy społecznej ( Dz. U. Nr 217 poz.1837) określono sposób funkcjonowania określonych typów domów pomocy społecznej, zwanych dalej „domami”; obowiązujący standard podstawowych usług świadczonych przez domy; rodzaje dokumentów wymaganych do uzyskania zezwolenia na prowadzenie domu; wzór wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu oraz tryb kierowania i przyjmowania osób ubiegających się o przyjęcie do Domu Pomocy Społecznej.

Po wcieleniu w życie przez Dom Pomocy Społecznej w Broniszewicach programu naprawczego, zakładającego osiągniecie standardu usług do końca 2006 roku w dniu 29 grudnia 2006 roku Zgromadzenie sióstr św. Dominika z siedzibą w Krakowie otrzymało zezwolenie wojewody na prowadzenie Domu Pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, z liczbą miejsc rzeczywistych 56.

Dom Pomocy Społecznej w Broniszewicach przeznaczony jest dla dzieci i młodzieży jednak większość wychowanków będzie w nim mieszkać do swojej śmierci. Powodem tego stanu rzeczy jest silna więź emocjonalna, jaką chłopcy są związani z Domem, gdyż większość z nich przebywa tu od najmłodszych lat. Zmiana miejsca zamieszkania źle wpłynęłaby na ich psychikę i trudno byłoby się im zaaklimatyzować w innym miejscu.